European Open Science Cloud - EOSC

Europejska Chmura dla Otwartej Nauki - European Open Science Cloud (EOSC) jest inicjatywą zmierzającą do stworzenia wirtualnego środowiska wypełniającego założenia paradygmatu Otwartej Nauki. EOSC ma w łatwy i przejrzysty sposób udostępnić nie tylko dane naukowe, ale też zaawansowane narzędzia i zasoby do ich składowania, udostępniania, przetwarzania i zarządzania nimi. Mają one służyć do prowadzenia efektywnych badań, wdrażania innowacji i wsparcia edukacji, a odbiorcami multidyscyplinarnego środowiska są europejscy naukowcy, innowatorzy, przedsiębiorcy oraz całe społeczeństwa. Polityka udostępniania danych w EOSC opiera się na zasadach FAIR: findability (wyszukiwalność), accessibility (dostępność), interoperability (interopeacyjność), and reusability (możliwość ponownego wykorzystania).

Powstanie EOSC

Geneza EOSC sięga komunikatu Komisji Europejskiej z 2015 r. pt. "Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy", który położył podwaliny pod integrację europejskiej cyfrowej infrastruktury badawczej. Inicjatywa nabrała rozpędu wraz z komunikatem z 2016 r. "Europejska inicjatywa dotycząca przetwarzania w chmurze – budowanie w Europie konkurencyjnej gospodarki opartej na danych i wiedzy", w którym Komisja Europejska zaproponowała utworzenie Europejskiej Chmury dla Otwartej Nauki.

W 2017 r. Deklaracja EOSC nakreśliła zasady przewodnie i zaprosiła zainteresowane strony do poparcia i zaangażowania się w rozwój EOSC. Faza wdrażania oficjalnie rozpoczęła się wraz z ustanowieniem Rady Zarządzającej i Zarządu EOSC w 2018 roku. Strategiczny plan wdrożenia EOSC i partnerstwo EOSC w ramach programu Horyzont Europa są kluczowymi kamieniami milowymi, decydującymi o rozwoju inicjatywy od 2021 roku.

Podmioty tworzące EOSC

Jako inicjatywa stworzona w celu ułatwienia praktycznego wdrożenia otwartej nauki i ogólnego wsparcia całego procesu naukowego w Europie i poza nią, EOSC gromadzi znaczną liczbę ważnych podmiotów i zainteresowanych stron:

Komisja Europejska: Jako siła napędowa EOSC, Komisja Europejska zapewnia finansowanie, wytyczne polityczne i koordynację. Kluczowe role odgrywają Dyrekcja Generalna ds. Badań i Innowacji (DG RTD) oraz Dyrekcja Generalna ds. Sieci Komunikacyjnych, Treści i Technologii (DG CONNECT),
Stowarzyszenie EOSC: Założone w 2020 r. Stowarzyszenie EOSC obejmuje organizacje prowadzące badania, dostawców usług i przedstawicieli przemysłu. Nadzoruje ono strategiczne wdrażanie i funkcjonowanie ekosystemu EOSC, zapewniając dostosowanie do potrzeb europejskiej społeczności badawczej,
Rządy krajowe i agencje finansujące: Rządy krajowe i organy finansujące, jak Francuska Narodowa Agencja Badań (ANR) czy Niemiecka Fundacja Badań (DFG), oferują wsparcie finansowe i dostosowanie polityki. Ułatwiają one rozwój infrastruktury na poziomie krajowym,
Sieci badawcze i edukacyjne (NREN): Organizacje takie jak EGI, EUDAT, OpenAIRE, GÉANT i ich partnerzy technologiczni zapewniają szkielet łączności EOSC, łącząc instytucje w całej Europie i umożliwiając płynną wymianę danych i dostęp do usług,
Infrastruktury badawcze: Instytucje jak CERN, EMBL-EBI i ESA wnoszą specjalistyczną wiedzę, duże zbiory danych i zaawansowane narzędzia badawcze, zapewniając zgodność EOSC z najnowocześniejszymi potrzebami naukowymi,
Biblioteki i repozytoria danych: Podmioty takie jak LIBER i biblioteki uniwersyteckie opowiadają się za otwartym dostępem i zapewniają zgodność repozytoriów danych z zasadami FAIR. Wspierają również i szkolą naukowców w zakresie skutecznego angażowania się w EOSC,
Instytucje akademickie i badawcze: Uniwersytety i instytucje badawcze aktywnie dostarczają dane, opracowują narzędzia i przyjmują infrastrukturę EOSC w celu zwiększenia wydajności badań. Angażują się w projekty pilotażowe i działania na rzecz budowania społeczności.

Projekty EOSC i rola Cyfronetu

W ramach EOSC tworzone są połączenia pomiędzy istniejącymi e-infrastrukturami badawczymi i naukowymi. Integracja następuje między innymi poprzez ujednolicenie zasad dostępu i autoryzacji dla badaczy z różnych państw.

Dzięki osiągnięciom EOSC-Hub, jednego z rodziny finansowanych przez UE projektów budujących EOSC, stworzono platformę realizującą powyższe zadanie. EOSC-Portal stanowi miejsce styku pomiędzy dostawcami usług i zasobów naukowych oraz badaczami, którzy mogą skorzystać nie tylko z samych zasobów, ale też ze wsparcia technicznego i szkoleń. Zespół ACK Cyfronet AGH odegrał w tym zakresie kluczową rolę, zostając dostawcą portalu oraz rozwijając serwis Marketplace, który jest rozbudowanym katalogiem usług i dokumentacji udostępnianych przez partnerów EOSC.

Kluczowymi założeniami dalszego rozwoju EOSC jest rozbudowa Portalu oraz integracja usług od większej ilości dostawców.

Realizowany w latach 2019 – 2021 projekt EOSC Enhance miał na celu usprawnienie Portalu pod kątem wygody i szybkości użytkowania. Prowadzone przez naszych specjalistów prace dotyczyły między innymi zaawansowanej analityki zachowania użytkowników w celu stworzenia i wdrożenia najlepszych praktyk user experience. Jednocześnie udostępniono nowe funkcjonalności.

Od września 2019 roku do października 2022 trwał projekt EOSC Synergy, mający na celu wdrożenie standardów EOSC dla kolejnych dziewięciu krajowych e-infrastruktur. Cyfronet, oprócz koordynacji działań na poziomie narodowym, wspierał proces planistycznie, szukając nowych, skutecznych rozwiązań dla integracji w innych krajach.

Z kolei EOSC Future (2021 – 2024) był kontynuacją i rozszerzeniem dotychczas prowadzonych prac. Projekt miał na celu podwyższyć jakość ekosystemu EOSC dla jeszcze lepszego wsparcia europejskiej nauki oraz zachęcić naukowców do korzystania z udostępnianych zasobów. Ten cel był realizowany poprzez dalsze prace nad Portalem, integrację kolejnych infrastruktur i inicjatyw naukowych. Dodatkowo, EOSC Future miał zapewnić długotrwałą stabilność EOSC. W ramach projektu Cyfronet odpowiadał za rozwój jednego z trzech głównych komponentów Portalu: części skierowanej do użytkownika, w szczególności za jego elementy wspierające funkcjonalności Marketplace.

Trwający w latach 2022 – 2025 projekt FAIRCORE4EOSC ma za zadanie rozbudowanie infrastruktury EOSC o komponenty zapewniające wsparcie dla paradygmatu FAIR. W tym przypadku rolą Cyfronetu jest wsparcie eksperckie w zakresie zarządzania danymi i spersonalizowanego wyszukiwania zasobów EOSC (w tym obiektów naukowych) przy użyciu metod AI (przede wszystkim Machine Learning) oraz wdrożenie rozwiązań wypracowanych w projekcie w Portalu użytkownika EOSC.

Od 2024 roku realizowany jest kolejny z projektów: EOSC Beyond, którego celem jest dostarczenie nowych rozwiązań dla otwartej nauki i narzędzi dla nauki w kontekście EOSC poprzez dostarczenie nowych funkcji platformy EOSC Core. Cyfronet jest odpowiedzialny jest wsparcie eksperckie oraz dostarczenie rozwiązań w zakresie nowych funkcjonalności EOSC dla naukowców.

Równocześnie z rozwojem Portalu i towarzyszących platform w EOSC prowadzone są prace nad stworzeniem przejrzystych zasad współpracy, zarówno z dostawcami usług, jak i użytkownikami końcowymi. Tworzenie struktur formatywnych jest koordynowane przez EOSC Secretariat, w ramach którego tworzone są dyskusyjne grupy robocze. Ich celem jest zbieranie wymagań i opracowywanie form kontaktu oraz procedur.

Działania na rzecz EOSC są prowadzone przez różne zespoły ACK Cyfronet AGH, z wiodącą rolą Laboratorium Przetwarzania Danych.

Portal EOSC jest dostępny pod adresem: https://eosc-portal.eu/.

Poniżej znajdują się opisy poszczególnych projektów budujących EOSC dostępne na naszej stronie: